CECHY MAKROSKOPOWE
Dojrzałe owocniki
|
Owocniki o średnicy 0,5-2,0 cm. Najczęściej regularnie kuliste lub owalne, rzadziej guzowate. Powierzchnia owocnika, matowa, szorstka. Za młodu biała, biało-szara, potem szaro-ochrowa, w fazie pełnej dojrzałości ochrowo-brązowa. Miejsca uszkodzone lub uciśnięte bardzo szybko ciemnieją. Gleba w owocnikach niedojrzałych biała, potem, szaro-lilowa, różowawa, do brązowo-fioletowej w fazie pełnej dojrzałości. Komory hymenialne o marmurkowatym przebiegu, w owocnikach dojrzałych duże, o nieregularnych kształtach. Perydium cienkie, bardzo nietrwałe, szybko pękające i ulegające rozpadowi. Trama hymenialna w kolorze gleby. Podstawa owocnika z wyraźną zawiązką grzybniową i niewielką, ciemno zabarwioną kolumellą o nieregularnych kształtach. Konsystencja dojrzałego owocnika miękka, watowata ale elastyczna. Smak nieznaczny, lekko kwaskowaty. Zapach niezbyt silny ale charakterystyczny, nieprzyjemny, ziemisty. Dojrzałe owocniki często wydzielają wyraźną woń przywodzącą na myśl muł, bagno, szlam.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
Zarodniki H.uliginosus |
Perydium 100-200 μm. Bardzo długo plektenchymatyczne zbudowane z septowanych, hialinowych strzępek o pogrubionych ścianach, 7-12 μm. W późniejszych fazach rozwoju strzępki rozdymają się w struktury pseudoparenchymatyczne, zbudowane z kulistych komórek 10-25 μm. Cienką warstwę suprapellis - 20-60 μm – tworzą zbite, miejscami delikatnie inkrustowane strzępki, zabarwione na żółto-brązowy kolor. Przebieg strzępek równoległy do powierzchni owocnika. Trama perydialna i hymenialna zbudowane z cienkościennych, septowanych, hialinowych strzępek o grubości 2-5 μm. Bazydia liczne, średnio 15-35 x 7-15 μm, cylindryczne, rzadziej maczugowate, z krótkimi, trudnymi do zaobserwowania sterygmami. Bazydia wypełnione żółtawą treścią – widoczną aż do zaawansowanych stadiów dojrzałości. Najczęściej 1-2-zarodnikowe, rzadziej 3-4-zarodnikowe. Bazydiole cylindryczne lub maczugowate, hialinowe o rozmiarach 20-30 x 5-12 μm. Warstwa subhymenialna nieodróżnialna. Dojrzałe zarodniki o zróżnicowanych kształtach - najczęściej wrzecionowate do cytrynokształtnych, ale również gruszkowate lub owalne. Najczęściej symetryczne ale około 8-12 % masy zarodników charakteryzuje się różnym stopniem asymetrii bocznej. Ornamentacja ma postać wyraźnych, mniej lub bardziej zaostrzonych brodawek o wysokości 1-2 μm. Zarodniki ciasno otoczone błoną perysporium. Za młodu hialinowe, potem bladożółte, żółto-brązowawe do czerwono-brązowych w fazie późnej dojrzałości. Błona perysporium zabarwia się w podobnym stopniu jak zarodnik i w fazie pełnej dojrzałości nigdy nie pozostaje hialinowa. Szczyt zarodnika bezbarwny, obły, zaokrąglony często płaski 1-3 μm – dobrze widoczny tylko w zarodnikach na wczesnych etapach rozwoju. Apiculus krótki, gruby, cylindryczny, 1-3 μm. Wielkość dojrzałych zarodników wraz z ornamentacją i fałdami perysporium 18-32(35) x 12-17 μm, średnio 26 x 14 μm, Q=1,7-2,1, Qm=1,9. Występują nieliczne zarodniki anormatywne, silnie wydłużone, fusoidalne lub wąskolancetowate o długości 35-45 μm. Stanowią 1-3 % masy zarodników.
|
|
|
Szczegóły budowy perydium H.uliginosus
|
|
SIEDLISKO |
Hymenogaster uliginosus jest gatunkiem ściśle związanym z określonym typem siedliska. Występuje w górskich lub podgórskich lasach, gdzie zasiedla wilgotne, cieniste, mszyste stanowiska z kwaśnymi glebami o pH 4,9-6,5. Mikoryzuje wyłącznie z drzewami iglastymi. W polskich warunkach zlokalizowany pod Picea i Abies oraz pod Pseudotsuga menziesii. Owocniki w nielicznych grupach wyrastają płytko pod powierzchnią gleby a najczęściej tuż pod płatami mchu. Pojawiają się latem i w zależności od warunków atmosferycznych rosną do późnej jesieni lub nawet zimy.
|
WYSTĘPOWANIE
|
Hymenogaster uliginosus jest gatunkiem skrajnie rzadkim. Znany jedynie z historycznej lokalizacji w południowych Niemczech, oraz dwóch współczesnych stanowisk z obszaru Polski.
Beskid Mały – DF 96, Koziniec k. Wadowic, Sierpień 2014
Beskid Żywiecki – DG 04, Góra Grojec k. Żywca, Wrzesień 2019
|
UWAGI
Grupa dojrzałych owocników |
Hymenogaster uliginosus jest gatunkiem łatwym do poprawnego oznaczenia. W obrębie rodzaju zdecydowanie wyróżniają go cechy siedliskowe, wyraźne na przestrzeni całego cyklu rozwojowego, lilowo-fioletowe zabarwienie gleby oraz budowa zarodników.
Zaobserwowana przez Soehnera proliferacja dojrzałych zarodników w kolekcji holotypicznej, została podana przez niego jako kluczowa cecha oznaczeniowa. Nie jest to teza do końca słuszna. Podobny proces zaobserwowano u szeregu innych gatunków – ale zawsze na tyle sporadycznie, że trudno uznać to zjawisko za regułę.
|